NLDe Slag bij Arnhem was een brug te ver
De Slag bij Arnhem, die duurde van 17 tot 25 september 1944, was voor de geallieerde troepen een gevoelige mislukking. Voor de Duitsers betekende het hun laatste grote militaire overwinning.
Op zondag 17 september 1944 vlogen vanuit Engeland meer dan duizend transportvliegtuigen en vijfhonderd zweefvliegtuigen met twintigduizend man, meer dan vijfhonderd voertuigen en meer dan driehonderd stukken geschut naar Zuid-Nederland. Amerikaanse luchtlandingsdivisies werden gedropt bij Eindhoven en Nijmegen; Britse en Poolse bij Arnhem.
Britse soldaten in een C47-transportvliegtuig© British Army
Tegelijk rukten vanuit Belgisch Limburg vijftigduizend geallieerde troepen en tweeëntwintigduizend voertuigen op via Eindhoven naar de Maasbrug bij Grave, de Waalbrug bij Nijmegen en de Rijnbrug in Arnhem.
De operatie Market Garden (Market voor de luchtlandingen, Garden
voor de grondoperatie) had in september 1944 moeten leiden tot een snelle bevrijding van Nederland. De brug bij Arnhem bleek een brug te ver en de Britten en Polen moesten zich na zware verliezen terugtrekken ten zuiden van de Rijn. Voor het noorden en westen van Nederland volgde de Hongerwinter. De operatie leidde wel de bevrijding van Zuid-Nederland in.
Generaal MontgomeryHet vermetele plan kwam uit de koker van de Britse veldmaarschalk Montgomery, die zijn niet zo berekende gok bij de grote baas Eisenhower kon doordrukken ten nadele van zijn rivaal Patton. De onstuimige Amerikaanse generaal wilde vanuit Oost-Frankrijk doorstoten naar het Duitse Saarland.
De operatie mislukte uiteindelijk omdat de geallieerden de weerstand en het reactievermogen van de Duitsers hadden onderschat en de aanwezigheid van resten van twee Duitse pantserdivisie, een goede zesduizend man, over het hoofd had gezien. De Britten werden ook te ver van de brug bij Arnhem gedropt, zodat het verrassingseffect wegviel.
Duitse propagandafoto met als oorspronkelijk onderschrift: ‘Het Brits-Amerikaanse plan bij Arnhem mislukte. Grenadiers van het leger, mannen van de politie, parachutisten en SS-tankgrenadiers vernietigen samen de 1st British Airborne Division, die probeerde om via Nederland het grondgebied van het Reich binnen te dringen.’© Bundesarchiv
Tot overmaat van ramp vonden de Duitsers in de borstzak van een dode officier in een gecrasht zweefvliegtuig het volledige plan van de operatie en waren de radiocontacten met Engeland zwaar gestoord.
Intussen werd kostbare tijd verloren bij het veroveren van Zeeland, die noodzakelijk was om de toevoer van materieel naar de net bevrijde Antwerpse haven te garanderen.
Amateurisme, pech en een samenloop van omstandigheden dus, zoals altijd. Nadien zouden Britten, Polen en Amerikanen elkaar van alles verwijten. Churchill sprak dan weer van een heldhaftig falen.
Het aanvalsplan van de eerste parachutebrigade© slag-om-arnhem.nl
Er sneuvelden ongeveer zesduizend Britten, vierduizend Amerikanen en vijfduizend Duitsers. Ongeveer drieduizendzeshonderd Nederlandse burgers werden gedood. Er werden ook nog eens ruim zesduizend Britten krijgsgevangen genomen.
De oorlog zou niet in 1944 ophouden. De Duitsers kregen de tijd om reserves op te bouwen voor hun laatste offensief in de Ardennen. Na de slagen die de Wehrmacht sinds de landing in Normandië op 6 juni had geïncasseerd, deed deze laatste Duitse zege aan de grens van het Reich het geloof terugkeren dat het nog altijd weerstand kon bieden aan de geallieerde overmacht en misschien een wapenstilstand kon onderhandelen.
A Movie Too Far?
In de zomer van 1976 streek Hollywood neer aan de IJssel in Deventer (dat leek toen meer op Arnhem dan Arnhem zelf) om er de tot dan toe duurste film aller tijden op te nemen: A Bridge Too Far. Een Britse generaal zou met die woorden zijn kritiek hebben verwoord op het plan van Montgomery. De uitspraak is waarschijnlijk apocrief, maar werd een staande uitdrukking voor een onmogelijke opdracht.
Regisseur Richard Attenborough had een parade aan wereldsterren ingehuurd: van Sean Connery, Michael Caine, Dirk Bogarde (die overigens deelnam aan Market Garden als luitenant), Gene Hackman, Anthony Hopkins, Laurence Olivier, Robert Redford tot de Noorse Liv Ullmann en de Nederlandse acteur Peter Faber. Olivier en Ullmann mochten slecht Nederlands spreken in een film die voor het eerst een Amerikaanse nederlaag toonde. Montgomery schitterde door afwezigheid op het doek.
scène uit ‘A Bridge Too Far’Voor liefhebbers van het genre is de film met zijn patine nog altijd de moeite waard. De op één na laatste scène toont een grasveld voor een kapotgeschoten hotel, bezaaid met opeengepakte, gewonde soldaten die de hymne ‘Abide with Me’ zingen, wachtend op de Duitsers: nobility of failure.
In een Nederlandse documentaire zag ik hoe een oude Duitser, zeventig jaar later wandelend over dat grasveld, zichzelf als soldaat van achttien herinnert: hij heeft de absolute stilte van gewonde en verslagen vijanden zijn leven lang met zich meegedragen.
nl
